Oirschot

Voor ons ligt de begroting 2015 voor de gemeente Oirschot. Voor ons als SP een bijzondere begroting: de eerste begroting die wij in de Raad mee mogen behandelen, en de eerste begroting waarvoor de SP zich mede verantwoordelijk voelt.

Dat vervult ons met trots, en ook met een groot gevoel van verantwoordelijkheid. Wij hebben de afgelopen maanden veel moeite getroost om ons de ingewikkelde materie van de gemeentefinanciën eigen te maken. We zijn daarmee een eind gevorderd, maar er is nog veel te leren. Zoals we vorige week gemerkt hebben geldt dat voor meer partijen.

Kijkend naar de begroting 2015 willen we 4 punten aanstippen:

Na mijn betoog zal ik het College een overzicht van onze politieke vragen overhandigen.

Ad 1: Meer taken en minder geld: hoe pak je dat aan?

De gemeente Oirschot staat de komende jaren voor een enorme, dubbele uitdaging. Allereerst zijn er de decentralisaties waarmee alle gemeenten te maken hebben: voor minder geld taken van de rijksoverheid overnemen. Maar daarbovenop een korting van bijna 1 Miljoen euro per jaar vanwege een nieuwe berekeningswijze van de rijksbijdrage. Daardoor is het nodig opnieuw te kijken naar alle posten van de begroting.

De SP waardeert de openheid waarmee het college deze moeilijke situatie benadert: door niet een kant en klaar pakket neer te leggen, maar door verschillende scenario’s te presenteren. Het is goed dat hierover een debat is aangegaan met bewoners in de vorm van een burgerpanel. Wel zou de SP graag zien dat bij een vervolg op dit panel ook een  duidelijke rol voor de oppositie is ingeruimd. Immers, burgers zijn van alle partijen. Graag horen we hoe het college verder wil gaan met het burgerpanel?

Ad 2: Meer taken en minder geld: welke oplossingen zien we, en hoe gaan we er mee om?

In de basisbegroting gaapt een enorm gat van bijna anderhalf miljoen per jaar. Dat vraagt om forse maatregelen. De SP gelooft niet dat dit met alleen bezuinigen op te lossen is zoals in Scenario 1 gepresenteerd. Tijdens de vorige raadsperiode is veel bezuinigd, en is er ook veel geprobéérd te bezuinigen. We hebben gezien dat het gemakkelijk is om op papier een besparing in te boeken, maar dat het nog knap lastig is om dat dan ook te realiseren, of dat het zelfs gewoon niet lukt. Zoals vorige week door verschillende sprekers opgemerkt: we moeten ons niet rijk rekenen. In de ogen van de SP is het simpelweg niet realistisch te denken dat een bezuiniging van anderhalf miljoen per jaar mogelijk is. Bovendien is het in onze visie niet wenselijk, integendeel: om de leefbaarheid hoog te houden zijn de komende jaren flinke investeringen nodig. Wij waarderen dan ook de ambitie van het college om niet alleen over de initiatieven rondom leefbaarheid, veehouderij en wonen te práten maar er ook daadwerkelijk mee aan de slag te gaan.

Verder zijn de decentralisaties nog met veel onzekerheden omgeven; voor de gemeente – maar wat nog belangrijker is: voor de inwoners. De gemeente moet er op voorbereid zijn eventuele tegenvallers op te vangen. Dat stelt hoge eisen aan informatievoorziening, werkwijzen en deskundigheid. Vraag aan het college: is Oirschot voldoende voorbereid op de decentralisaties? Is er voldoende ruimte in de begroting om de inwoners te voorzien van de nodige hulp op het juiste kwaliteitsniveau?

We voelen niet voor het invoeren van parkeerbelasting. Parkeermeters in het centrum vereisen parkeervergunningen in de omliggende wijken, anders wordt het zo kleinschalig dat het te weinig oplevert. Dus feitelijk is het alles of niks. Maar een complete invoering is ongastvrij tegenover particuliere en zakelijke bezoekers, nadelig voor het MKB en een hoop gedoe voor bewoners. Dit leidt tot veel irritatie voor iedereen. Ook hebben we onze twijfels bij de kostenschatting. En in ieder geval is dit een verhoudingsgewijs dure manier van belasting innen: de kosten voor Oirschot bedragen wellicht meer dan 40% van de inkomsten!

Bezuinigen op subsidies willen we tot een minimum beperken, want deze subsidies zijn de smeerolie van de lokale samenleving. Natuurlijk moet er wel periodiek geëvalueerd worden wie hoeveel subsidie krijgt en met welk doel, maar dat leidt dan allereerst tot een andere subsidieverdeling en maar in beperkte mate tot vermindering. Ten aanzien van subsidies pleiten we wel voor een grotere openheid in de vorm van een openbaar subsidieregister zoals veel gemeenten dat hebben. Hoe kijkt het college hier tegenaan?

Een verhoging van de OZB is in onze ogen helaas onvermijdelijk en verdedigbaar. Dit is ook verreweg de goedkoopste manier om de inkomsten te verhogen, er staan immers geen extra kosten tegenover. Bovendien is het een solidaire vorm van belastingheffing: de sterkste schouders dragen de zwaarste lasten.

Deze keuzes betekenen dat er nog een andere structurele ingreep nodig is. Daarbij denken we aan een beperkte heroriëntatie op de verantwoordelijkheden (“snijden in het eigen vlees”). Overigens denken we hierbij uitdrukkelijk ook aan de Verbonden Partijen en andere  samenwerkingsverbanden. Grip krijgen op de kosten van Verbonden Partijen en samenwerkingsverbanden is in onze visie bittere noodzaak om onze  zelfstandigheid als Oirschot te kunnen behouden. Om de kerntakendiscussie goed te kunnen voorbereiden is een grotere transparantie van de gemeentebegroting nodig zoals meer inzicht in de baten en kosten op productniveau. Voorstel is om vanuit de werkgroep Planning & Control met de wethouder en de ambtenaren een werkwijze uit te werken hoe dat vorm kan krijgen. Hoe kijkt het college hier tegenaan?

Wat naar ons idee ontbreekt in de begroting is een post voor bijzonder armoedebeleid. In woorden spreken we steeds uit dat niemand tussen de wal en het schip mag vallen, maar dit is niet financieel zichtbaar gemaakt. Volgens ons is het nodig een daad te stellen. Daarom willen we een herkenbaar bedrag voor bijzondere gevallen van armoede reserveren. In Kwartaal 1, 2015 staat de kadernota Minimabeleid gepland. Het reguliere beleid dat hier zal worden geformuleerd, willen we aanvullen met een Fonds Maatschappelijke Ondersteuning (een “stroppenpot”) pluseen coördinator armoedebeleid. De “stroppenpot” is bedoeld voor mensen die om verschillende redenen in financiële problemen raken en niet via bestaande regelingen geholpen kunnen worden. Zij kunnen onder voorwaarden een financiële bijdrage uit dit fonds krijgen van maximaal 3000 euro, in de vorm van een gift of een renteloze lening. De parttime coördinator armoedebeleid vergroot de zichtbaarheid van het beleid en verlaagt de drempel. Daarvoor wordt een netwerk ontwikkeld met “ambassadeurs” die de ogen en oren zijn. Dit netwerk bestaat uit professionals (scholen, zorg) en vrijwilligers (verenigingen, buurtverenigingen).Door actieve signalering van gevallen van armoede en het vroegtijdig aanbieden van de juiste hulp stijgt de effectiviteit.Hoe kijkt het college aan tegen deze voorstellen?

Tenslotte, om de veranderingen enigszins geleidelijk te laten verlopen willen we de suppletie-uitkering inzetten: de suppletie maken we in een paar jaar op. Tenslotte is voor ons het acceptabel tekorten in beperkte mate en steeds minder, aan te vullen vanuit de reserves. Overigens moet wel duidelijk zijn dat deze inzet van reserves geen overschrijding geeft van de wettelijk vastgelegde normen; uiteraard moet er voldoende weerstandsvermogen zijn. Maar het opbouwen van reserves is op zichzelf geen taak voor gemeentes. Te grote reserves betekenen simpelweg dat je als gemeente taken hebt laten liggen.

Een combinatie van onze voorstellen leidt tot een sluitend begrotingsscenario voor de komende jaren.

Ad 3: Meer taken en minder geld: hoe kies je de beste oplossing?

Het valt ons op dat de oppositie in haar uitingen over het financiële beleid van deze coalitie vaak het woord graaien gebruikt. Wat betekent het woord graaien? Van Dale omschrijft het als: grijpen, met als tweede betekenis: wegkapen voor de neus van een ander.
Van wie zijn de bezittingenen inkomsten van de gemeente in de ogen van de oppositie dan? En wie mag daar over beschikken? En voor wiens neus wordt er dan iets weggekaapt? In ónze visie zijn de bezittingen en inkomsten van de gemeente Oirschot ván en voor de inwoners van Oirschot. Het is het recht van de gemeenteraad beslissingen te nemen over het gebruik ervan. Sterker nog: het is de plicht van de Raad deze beslissingen te nemen. Democratische verkiezingen bepalen wíe namens de inwoners deze beslissingen neemt. De inwoners van de gemeente Oirschot hebben gestemd, en zij hebben de huidige coalitie een ruim mandaat gegeven om beslissingen te nemen en deze uit te voeren. Het woord graaien is dan ook totaal misplaatst en misleidend. Door steeds weer het woord graaien verkeerd te gebruiken, schaadt de oppositie in onze ogen allereerst zichzelf, en ook het aanzien van de politiek in het algemeen. Waarom blijft men dat lelijke woord dan toch gebruiken? Misschien dat wordt bedoeld dat men liever zélf deze beslissingen zou nemen? Welnu: daarvoor zijn volop kansen aanwezig. Als de oppositie met goede voorstellen komt, die de belangen van de inwoners van Oirschot dienen, dan zal de SP deze voorstellen steunen. Maar een verzuurde, verwijtende toon is bij ons niet het begin van een gesprek. In aansluiting op het CDA vorige week, roepen wij de leden van de oppositie op  het belang van Oirschot en haar inwoners bóven het partijbelang en zeker boven het eigen ego te stellen. En met Raad en College een opbouwend debat aan te gaan over de begroting 2015.

Ad 4: Meer taken en minder geld: hoe communiceer je dat en hoe leg je dat uit?

De uiteindelijke begroting, hoe die er ook precies komt uit te zien, zal flinke gevolgen hebben. Dat alles moet goed worden gecommuniceerd, zowel naar de gemeentelijke organisatie als natuurlijk naar de burgers: welke keuzes hebben we gemaakt, en waarom. En met communicatie bedoelen we dan tweerichtingsverkeer! We willen dat het niet alleen goed uitgelegd wordt, maar we willen ook horen hoe het ervaren wordt en hoe alle veranderingen uitpakken voor de mensen in onze gemeente. Dit kan in de vorm van burgerparticipatie, via enquêtes of wellicht nog andere vormen. Hoe wil het college de vinger aan de Oirschotse pols houden?

Ik wens ons allen veel wijsheid in het debat vanavond. Onze inspiratie daarbij wordt prachtig verwoord in het gedicht “Een mens is meer” van Karel Glastra van Loon uit 2002.